www.eprace.edu.pl » franchising » Istota i znaczenie franchisingu w procesie globalizacji » Formy i typy franchisingu

Formy i typy franchisingu

Zasadniczo franchising można podzielić, stosując kryterium przedmiotu prowadzonej działalności, na cztery podstawowe typy:⁶⁸

• franchising przemysłowy jest istotny z powodu znaczenia produkcji w gospodarce. Przedmiotem franchisingu w tym przypadku jest technologia produkcji, know-how, doświadczenie produkcyjne i organizacja przedsiębiorstwa. Celem zawarcia umowy franchisingowej jest produkcja wyrobów o określonym standardzie, zdefiniowanej jakości oraz takich samych cechach. Wyrobom takim towarzyszy zwykle znak towarowy przypisany do nich, który również jest przedmiotem franchisingu. Franchisobiorca zobowiązuje się w umowie do wytwarzania wyrobów zgodnie z przekazaną technologią, stosowania norm narzuconych w wyniku procesu technologicznego, zaopatrywania się we wskazanym przez franchisodawcę sposób oraz uiszczania na jego rzecz uzgodnionych opłat. W ramach tego typu franchisingu biorca może zajmować się równocześnie sprzedażą wyrobów pod określoną marką oraz świadczyć usługi, np. gwarancyjne czy komplementarne.

• franchising handlowy jest najbardziej rozpowszechnionym typem franchisingu. Biorca zobowiązuje się do sprzedaży towarów dostarczonych przez dawcę. W zależności od umowy może on być zobowiązany do wyłącznego dystrybuowania towarów dawcy lub nie. W większości przypadków z uwagi na specyfikę i wystrój punktów sprzedaży wymagana jest wyłączność. Franchising handlowy bardzo często traktowany jest jako strategia marketingowa dużej firmy. W ramach systemu franchisingowego użytkownik oprócz towarów do sprzedaży otrzymuje markę, sposób organizacji punktu sprzedaży, wystrój wnętrza, a także pomoc konsultingową, wspólną promocję wyrobów. Franchising handlowy może występować w różnych dziedzinach życia gospodarczego. Najbardziej znane przypadki spotykamy w handlu nieruchomościami, samochodami, odzieżą, obuwiem, artykułami drogeryjnymi, video. Czasami wyróżniany jest również franchising dystrybucyjny. Jest on pewną odmianą franchisingu handlowego ograniczoną do przekazania prawa do sprzedaży towarów przez dawcę. W przypadku franchisingu dystrybucyjnego sposób prowadzenia sprzedaży oraz organizacja firmy nie stanowi odzwierciedlenia stylu i wzornictwa dawcy. Jest to sprawa biorcy, a do jego obowiązków należy wyłącznie sprzedaż. Franchisobiorca – dystrybutor prowadzi przedsiębiorstwo we własnym imieniu i na własny rachunek. Ma jednak prawo posługiwania się znakiem handlowym dawcy. Obok nazwy swojego przedsiębiorstwa ma obowiązek zamieszczania informacji, że jest biorcą określonego dawcy.

• franchising usługowy różni się od innych typów jedynie rodzajem prowadzonej działalności gospodarczej. Przedmiotem franchisingu jest w tym przypadku sposób realizacji zadań usługowych, procedura świadczenia usług. Niekiedy jest ona związana ściśle z informacjami dostarczanymi przez dawcę lub materiałami wykorzystywanymi w procesie usługowym. Ten typ franchisingu często jest łączony z innymi rodzajami franchisingu w dziedzinie: hotelarstwa, gastronomii, wynajmowania samochodów itp. franchising mieszany zawiera elementy franchisingu produkcyjnego, handlowego i usługowego.⁶⁹

Innym kryterium specyfikującym rodzaje franchisingu jest forma organizacyjna systemu czyli sposób ukształtowania stosunków franchisingu. W oparciu o to kryterium można wyodrębnić franchising:

• bezpośredni,

• pośredni,

• indywidualny,

• podporządkowany,

• wielokrotny,

• subfranchising.

Franchising bezpośredni ⁷⁰ to nawiązanie stosunków franchisingowych przez franchiodawcę bezpośrednio z odbiorcami. Dawca wykonuje wszelkie świadczenia na rzecz biorcy, poprzez szkolenie pracowników, udzielanie konsultacji pomocy, organizowanie promocji itp. W przypadku rozwijania sieci na dużym terenie franchising bezpośredni jest najbardziej efektywny, ponieważ odległość jest barierą i umożliwia sprawne wypełnienie obowiązków dawcy. W takim przypadku dawca tworzy w terenie filie swojego przedsiębiorstwa po to, aby móc na bieżąco kontaktować się z biorcami.

Franchising pośredni ma miejsce wtedy, gdy dawca, zamierzający rozwijać się na danym terenie, nie tworzy sam stosownej sieci, ale zawiera umowę z przedsiębiorcą prowadzącym działalność gospodarczą, który spełnia jego oczekiwania i daje nadzieję na właściwe prowadzenie jego interesów. Umowa między dawcą a podmiotem reprezentującym jego interesy powinna określać dokładnie rolę, w jakiej ma występować pośrednik. Może on być biorcą franchisingu wielokrotnego i mieć obowiązek utworzenia określonej liczby przedsiębiorstw, którym będzie sprzedaż usług lub wyrobów franchisodawcy. Zatem pośrednik nie będzie zwykłym franchisobiorcą, będzie miał obowiązek rozszerzania działalności na ustalonym z dawcą terenie. Tak, więc pośrednik ma prawo wyłączności na danym terenie do rozpowszechniania działalności franchisodawcy.

Franchising indywidualny jest typem podobnym do franchisingu bezpośredniego, gdzie w każdą transakcję frachisingową zaangażowany jest franchisodawca. Mamy zatem do czynienia z utworzeniem przez biorcę jednego przedsiębiorstwa realizującego umowę franchisingową. Możliwości tworzenia takiej sieci są ograniczone. Dawca nie jest w stanie obsługiwać rozległego terenu, wykorzystując franchising bezpośredni, ponadto koszty byłyby niewspółmiernie niskie do efektów.

Franchising podporządkowany polega na stosowaniu know-how dawcy oraz korzystaniu z jego wskazówek i zaleceń przy prowadzeniu firmy i jej organizacji. Na ile więzi te są mocne i krępują swobodę działań biorcy, zależy od realizacji ustalonych w umowie oraz systemu stworzonego przez dawcę.

Franchising wielokrotny poszerza możliwości franchisobiorcy. Biorca ma bowiem dodatkowe upoważnienia do tworzenia kolejnych jednostek franchisingowych w liczbie określonej w umowie, która precyzuje warunki tworzenia kolejnych jednostek. Równocześnie po stronie dawcy powstają dodatkowe obowiązki dostarczania towarów także do tych nowych jednostek, które zostaną utworzone przez biorcę.

Subfranchising jest strategią zorientowaną na szybki rozwój. Ekspansja na odległe rynki jest możliwa relatywnie szybko przy wykorzystaniu pośredników, jakimi są subfranchisodawcy. Odbywa się to jednak ze świadomością pewnego ryzyka co do wyboru uczestników sieci oraz ich efektywności. Subfranchising ma głównie zastosowanie we franchisingu międzynarodowym. Dawca ustanawia pośrednika, mającego rozwijać sieć w danym kraju.⁷¹

Jeżeli porównamy ze sobą wszystkie powyższe definicje, z pewnością zauważymy elementy wspólne: prawo biorcy do wzięcia udziału w zorganizowanym przez dawcę systemie, korzystanie ze świadczeń oferowanych przez dawcę, prowadzenie samodzielnego przedsiębiorstwa na bazie planu opracowanego przez dawcę pod jego firmą, nazwą handlową, znakiem towarowym, logo, opłaty za uzyskane uprawnienia.

Z punktu widzenia prawnego franchising jest umową zwartą między dwoma podmiotami prowadzącymi działalność gospodarczą. Jest on nową instytucją w polskim prawie i właściwie nie występuje w żadnych przepisach. Umowa ta jest podobna do umowy agencyjnej. W umowie agencyjnej nie ma zależności między podmiotami w podejmowaniu wszelkich decyzji oraz czerpania korzyści na swoje konto.

W polskich przepisach ustawodawczych umowy franchisingowe nie są konkretnie określone, są one regulowane Kodeksem cywilnym. Pozwala to franchisodawcy i franchisobiorcy sieci na swobodne formułowanie warunków umowy. Umowa jest najważniejszym dokumentem, wiążącym obie strony umowy.

Umowa franchisingowa musi zawierać wiele różnych ustaleń:⁷²

• kontrakt franchisingowy rozpoczyna opis przedmiotu franchisingu. Opisuje się szczegółowo, na czym polega własność intelektualna firmy macierzystej, określa się znak firmowy lub handlowy, know-how, prawa autorskie itp.,

• jednym z najważniejszych uzgodnień jest terminarz kontraktu. Umowa musi być zawarta na dostatecznie długi czas, aby pozwalała na efektywność inwestycji użytkownika. Zwykle zawierana jest na 5 lat, następnie istnieje możliwość jej przedłużenia. W czasie trwania kontraktu biorca ma obowiązek dbania o wygląd zewnętrzny i oznakowanie swojej firmy. W kontrakcie muszą być precyzyjnie uzgodnione warunki leasingu. Jeżeli dawca dzierżawi biorcy pomieszczenia, czas trwania tej dzierżawy musi być taki sam, jak czas trwania umowy franchisingowej,

• zakres terytorialny firmy biorcy wyznacza pole działania użytkownika i zobowiązuje dawcę do wstrzymania się przed rozwijaniem sieci na określonym obszarze,

• bardzo precyzyjnie określone są w umowie opłaty franchisingowe. Zwykle dawca, wymaga aby opłaty wstępne były wpłacone zanim użytkownik rozpocznie działalność. Forma wnoszenia wszystkich opłat musi być opisana w sposób jasny i zrozumiały. Powinna zawierać informacje o podatku Vat, czy koszty dostaw są zawarte w ramach sprzedaży wyposażenia lub usługi, czy instalacja jest opłacana osobno, czy część depozytu będzie zwracana i pod jakimi warunkami.

W umowie muszą być szczegółowo określone obowiązki firmy macierzystej dotyczące:

• programu szkoleniowego;

• warunków udostępnienia podręcznika;

• form pomocy świadczonej przez dawcę (pomoc w zarządzaniu, szkolenie personelu, prowadzenie lub pomoc w prowadzeniu księgowości);

• obowiązku udostępnienia tajemnic firmy macierzystej, znaków firmowych, know-how itp.;

• obowiązków związanych z dostarczeniem surowców i materiałów np. opakowań.

• kontrakt musi określać stanowisko w przypadku zerwania umowy, niedotrzymania jej warunków, wprowadzania zmian itp.,

• obowiązkami użytkownika, które nakłada na biorcę umowa jest dbanie o dobry wizerunek firmy macierzystej oraz całej sieci.

W umowie powinny być zapisane obowiązki biorcy:

• utrzymywanie przedsiębiorstwa w standardzie firmy macierzystej (dokonywanie koniecznych renowacji, modernizacji);

• szkolenie personelu; stosowanie materiałów promocyjnych i reklamowych dostarczanych przez franchisodawcę;

• utrzymywanie określonych godzin otwarcia firmy;

• ochrona tajemnicy handlowej firmy. Kontrakt franchisingowy stanowi istotę zorganizowania przedsięwzięcia biorcy w sposób określony przez firmę macierzystą. Użytkownik powinien mieć poczucie zadowolenia z tego, co mu zostało zaoferowane. Nie powinien tracić zaufania. W takim przypadku należy ustalić z franchisodawcą, aby w umowie zostały potwierdzone uzgodnione wcześniej warunki.

komentarze

Przeszukaj ePrace

Copyright © 2008-2010 EPrace oraz autorzy prac.