Rys historyczny franchisingu
W aspekcie etymologicznym określenie „franchising” wywodzi się z kręgu kultury romańskiej. Swój rdzeń znaczeniowy zaczerpnęło ono z języka francuskiego. Już dawno bowiem w języku tym znane było słowo „la franchise”. Pierwotnie pod wrażeniem tym rozumiano wolność od różnorakich danin publicznych. Nieco później łączono z tym określeniem z reguły królewski przywilej, mocą którego kolejni monarchowie zezwalali poszczególnym kupcom i rzemieślnikom na wykonywanie oznaczonych czynności handlowych i usługowych za zapłatą odpowiednich sum pieniężnych.
W nowszym języku francuskim wyrażeniu temu nadano dalsze jeszcze znaczenia. Tak więc obok przywileju, słowo „la franchise” oznacza dziś ponadto koncesję, zezwolenie, a nawet prawa wyborcze lub w szerszym ujęciu – prawa obywatelskie. W słownictwie angloamerykańskim określenie „francise” przestawało być stopniowo łączone z udzielaniem przez panujących (rządzących) przywilejów kupieckich i rzemieślniczych, a zaczęto je odnosić do zezwoleń udzielanych przez posiadaczy określonych praw na korzystanie z nich przez inne osoby na zasadach komercyjnych.
Franchising pojawił się po raz pierwszy, w średniowieczu w Wielkiej Brytanii, jako forma zezwolenia do pobierania podatków lokalnych, wydawana przez rząd, w zamian za stosowną opłatę, dostojnikom kościelnym. Na przełomie XVIII i XIX w. franchising miał charakter, przyznawanego przez króla, długoterminowego prawa do monopolu w określonej dziedzinie handlu lub przemysłu. Najbardziej znanymi umowami, które zapoczątkowały istnienie metody franchisingu, były zawierane miedzy browarami i właścicielami ziemskimi.60
Ich rozwój nastąpił w wieku XVIII i istnieją one do dzisiaj. Wiek osiemnasty był okresem wzrastającego zainteresowania problemami społecznymi, które powstały na skutek ogólnej dostępności alkoholu. Wprowadzono więc ustawodawstwo regulujące sprzedaż piwa oraz napojów wysokoprocentowych. Od szynków i karczm wymagano posiadania zezwolenia (licencji) na sprzedaż alkoholu. Przyznawanie ograniczonej liczby takich licencji, spowodowało gwałtowny wzrost wartości karczm posiadających zezwolenia.
Wielu właścicieli karczm nie mogło sobie pozwolić na zakup takiej licencji. Sytuacje tą wykorzystały browary i zaczęły wykup licencjonowanych punktów, aby potem je mogły potem wynajmować. Częścią umowy było zobowiązanie biorcy do sprzedaży piwa wyłącznie produkowanego przez browar będący właścicielem karczmy. Prawodawstwo wymagało również poprawienia standardów istniejących już punktów sprzedaży piwa. Dzięki temu browary zaoferowały pomoc w finansowaniu ulepszeń w wielu niezależnych karczmach, w zamian za co właściciele zgadzali się na zawarcie umowy z browarami.
Nowożytny franchising pojawił się w Stanach Zjednoczonych zaraz po Wojnie Secesyjnej, gdy znana firma Singer produkująca maszyny do szycia, rozwinęła sieć punktów sprzedaży poprzez zawieranie umów franchisingu z właścicielami lokalnych sklepów. Jednak istotne znaczenie na rynku franchising osiągnął dopiero na początku XX wieku, gdy zaczęły powstawać sieci producentów samochodów i napojów chłodzących, którzy sprzedawali swoje prawa miejscowym pośrednikom i rozlewnikom. Zalety takiego systemu spostrzegli producenci. Inwestorzy wykładali większość kapitału i brali na siebie większą odpowiedzialność związaną z ryzykiem. Ceny hurtowe były bardziej stabilne niż ceny detaliczne. W przypadku producentów samochodów, nie centrala, ale dealerzy stawali wobec problemu napraw i wymiany używanych aut na nowe. Tak więc sieci dealerskie handlujące nowymi i używanymi autami można uznać za prekursorów nowoczesnego franchisingu. Nowe rozwiązanie było bardziej korzystne dla producentów z punktu widzenia ekonomicznego, ponieważ: producenci nie musieli angażować swojego kapitału, wykorzystując sieć punktów sprzedaży otwartych na zasadzie franchisigu;
ponosić kosztów związanych ze sprzedażą w punktach będących ich własnością;
dealerzy wchłaniali również część kosztów nadprodukcji, popełnionych przez wytwórców.
Producenci mogli zapewnić dealerów gwarantując im wyłączność sprzedaży na określonym terytorium, że będą chronieni przed konkurencją ze strony innych pośredników, sprzedających ten sam model. Poprzez taką ochronę, wytwórcy mogli wymagać od dealera wysokiego standardu jego działalności oraz ograniczając liczbę punktów sprzedaży na danym terytorium, producenci mogli zapewnić dealerowi wysoką sprzedaż. Warunkiem takiej współpracy był wymóg, aby ich marka była jedyną przez nich sprzedawaną. Forma sieci punktów sprzedaży oparta na zasadzie franchisingu rozwinęła się w pełni do roku 1910 i do dzisiaj jest dominującą formą na rynku.61
komentarze
Copyright © 2008-2010 EPrace oraz autorzy prac.